W 2022 roku skontaktowali się z nami przedstawiciele Fundacji Pracownia Dóbr Wspólnych, którzy od lat prowadzą ogród społecznościowy na Osiedlu Jazdów. Przedstawili nam koncepcję farmy miejskiej jako pomysłu na rozwój i profesjonalizację ich działalności. Okazało się, że w Warszawie jest spora grupa osób, działających w ramach organizacji takich jak Kooperatywa Dobrze, Fundacja AgropermaLab, Stowarzyszenie Zasiej czy SGGW, która myśli o wprowadzeniu upraw miejskich na nowy poziom. Wkrótce okazało się, że Urząd m.st. Warszawa jest zainteresowany takim rozwiązaniem, a nawet wytypował już konkretną działkę.
Źródło: LINK
W czasach zachwiania suwerenność żywnościowej i projektowaniu miast w duchu ecopolis, uznaliśmy ten pomysł za wart zaangażowania. Kryzysy ekologiczne, społeczne i zdrowotne ostatnich lat jasno pokazują nam, że musimy zmienić wartości, którymi się kierujemy. Jesteśmy w przełomowym momencie, w którym inicjatywy związane z urbanistyką, przyrodą miejską i żywnością wchodzą w nowy etap rozwoju. Jest to czas poszukiwania nowych modeli działania, dzięki którym możliwe będzie budowanie lokalnej odporności w wymiarze żywnościowym, społecznym, przyrodniczym i zdrowotnym. Jednym z takich modeli jest spółdzielcza farma miejska.
Podstawowym wyzwaniem okazało się opracowanie modelu społeczno – ekonomicznego farmy adekwatnego dla danego terenu. Było dla nas jasne, że na to wyzwanie najlepiej odpowiada nasza usługa inkubacji spółdzielni hybrydowej, którą tworzyć będą zarówno osoby indywidualne jak i prawne. A najlepszym dowodem udanej inkubacji wygrany przetarg na dzierżawę terenu!
Współpraca z urzędem miasta i budowanie społeczności
Działania prowadziliśmy dwutorowo. Z jednej strony współpracowaliśmy z Zarządem Mienia m.st Warszawy pokazując kontekst, podstawowe założenia, wizję oraz inspirujące przykłady działań (polecamy między innymi Organiclea, Sitopia, Kleine Stadt Farm, Østergro). Miasto gotowe były przekazać teren wielkości 3,6 ha, położony na urodzajnych glebach przy samej Wiśle, w rejonie Siekierek. Funkcjonowały tu kiedyś ogródki działkowe, czego śladem są liczne drzewa owocowe. Asystowaliśmy w całym procesie przygotowania do dzierżawy i konkursu ofert, wskazując możliwości i rozwiązania prawne. Przekazanie tak dużego terenu w mieście na farmę jest precedensem samym w sobie i przeciera szlaki kolejnym inicjatywom w Polsce.
Równolegle pracowaliśmy nad rozwinięciem społeczności i wzmocnieniem jej kompetencji. Cały proces rozpoczęło wydarzenie artystyczne Biennale Nieużytków, podczas którego wypracowane zostały podstawowe założenia – aksjologia przedsięwzięcia. Uczestnicy zadeklarowali uznanie terytorium farmy za osobę przyrodniczą, której interesy powinny być chronione przez reprezentantkę w radzie nadzorczej spółdzielni.
Następnie zrealizowaliśmy cykl otwartych spotkań, które poruszały zagadnienie relacji żywności i miasta w szeroki i wielostronny sposób. W efekcie dołączyło wiele nowych osób a sama inicjatywa zyskała dużą rozpoznawalność oraz osadziła się w szerszych narracjach urbanistycznych, ekonomicznych i żywnościowych. Równolegle prowadzony był cykl warsztatów poświęcony konkretnym zagadnieniom związanym z prowadzeniem farmy w formule spółdzielni. Wypracowany został ogólny model działania, statut oraz rola i skład poszczególnych organów.
Pracowaliśmy w myśl zasady odwróconego modelu rynkowego, stawiając pytanie nie o to, co spółdzielcza farma miejska może zaproponować nowego i konkurencyjnego na rynku ale o to co poszczególne osoby i instytucje współtworzące inicjatywę mogą i chcą wnieść. Dzięki takiemu zmapowaniu zasobów udało nam się oprzeć model społeczno – ekonomiczny na lokalnych zasobach i potencjałach. Inspiracją była dla nas metoda ABCD (Asset Based Community Development), którą twórczo rozwinęliśmy w ramach autorskiej metody Spirala Miejskiej Odporności.
Powołanie spółdzielni
Spółdzielnię MOST powołały 24 osoby fizyczne i dwie osoby prawne. Ale społeczność wspierająca powstawanie farmy jest znacznie większa. Oprócz szerokiego grona indywidualnych sympatyczek i sympatyków gotowych włączać się w działania na różnych etapach, nawiązaliśmy współpracę z firmami i organizacjami, które chcą zaangażować swoje zasoby i społeczności. Rozpoczęliśmy współpracę między innymi z pobliskimi Rodzinnymi Ogródkami Działkowymi, SGGW, Fundacją im. Heinricha Bölla, Krajowym Związkiem Rewizyjnym Samopomoc Chłopska, Kooperatywą Dobrze, Polskim Związkiem Emerytów Rencistów i Inwalidów.
Osoby założycielskie spółdzielni MOST
Usługa inkubacji spółdzielczych farm miejskich budzi duże zainteresowanie również w innych miastach. Na fali tworzenia farmy miejskiej w Warszawie, nawiązaliśmy współpracę z Krakowem, Wrocławiem i Gdańskiem. Współtworzymy również międzynarodowe i międzysektorowe konsorcjum grantu Horizon Europe dla projektów innowacyjnych, którego celem jest rozwinięcie strategii i polityk publicznych dotyczących połączeń urbanistyki, rolnictwa i gospodarki na poziomie ogólnoeuropejskim.
Przejście przez cały proces zakładania miejskiej farmy pozwoliło nam poznać dogłębnie wyzwania i bariery, które stają przed inicjatorami takich przedsięwzięć. Wiemy jak te problemy rozwiązywać, starając się o ziemię, współpracując z urzędem, zdobywając finanse czy rozwijając kompetentną społeczności. Naszym doświadczeniem i metodą pracy możemy wesprzeć podobne inicjatywy zarówno inicjowane przez samorządy, organizacje społeczne, instytucje publiczne czy inne podmioty.
Rozwój miejskiej agroekologii postrzegamy jako jedno z podstawowych narzędzi regeneracji miast a dążenie do miejskiej suwerenności żywnościowej jako ważną ścieżkę budowania lokalnej odporności. Dlatego jeśli potrzebujcie wsparcia w zakładaniu ogrodów społecznościowych, farm miejskich, agriparków lub innych inicjatyw związanych z żywnością w mieście odezwijcie się do nas.
Zapraszamy do zapoznania się z raportem, w którym szczegółowo opisujemy założenia, działania oraz przykłady inspirujących inicjatyw:
Spółdzielcza farma miejska jako narzędzie rozwoju miejskiej strefy żywicielskiej oraz agroekologii
- zadzwoń pod numer: +48 573 865 153
- lub napisz email: [email protected]
Pomożemy!