Zapraszamy was do poznania czterech gmin Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii: Bierunia, Piekar Śląskich, Siemianowic Śląskich oraz Tarnowskich Gór. Każda z gmin opowiada poprzez ten raport unikalną opowieść – o swoich możliwościach, zasobach i marzeniach.
Modelowe rozwiązania spółdzielni rozwojowych
W podręczniku dobrych praktyk znajdziecie również propozycje spółdzielni rozwojowych modelowanych pod potrzeby każdej z gmin, które opisujemy pokrótce poniżej.W przypadku Bierunia jest to Grindelia – spółdzielnia rozwojowa GZM, mająca na celu rekultywację terenów poprzemysłowych i rewitalizację nieużytkowych, poprzez łączenie sił różnych podmiotów. Wśród osób założycielskich znalazłyby się: gmina Bieruń, Metropolia GZM oraz Muzeum Miejskie w Bieruniu (w organizacji). Głównym obszarem działalności spółdzielni byłaby rekultywacja terenów poprzemysłowych, troska bioróżnorodność, odpowiedzialne zarządzanie terenami zieleni. Pierwszym jest zadaniem byłaby rekultywacja Paciorkowców. Spółdzielnia powołałaby także zespół konsultacyjny ds. przyrodniczych. W ten sposób, Grindelia będzie chronić interes osób przyrodniczych.
W Piekarach Śląskich proponujemy spółdzielnię gastronomiczną prowadzoną przez młodych dla młodych. Spółdzielnia byłaby powołana przez Urząd Gminy Piekary Śląskie, spółdzielnię socjalną “Zakątek Pomocy”, aktywne młode osoby oraz lokalne stowarzyszenia. Spółdzielnia stworzyłaby miejsce do spędzania wolnego czasu po szkole i po pracy oraz wykorzystałaby istniejącą już energię młodych mieszkańców i mieszkanek. Mogłaby działać w jednym lokalu albo dodatkowo prowadzić sieć food trucków. Wsparcia kapitałowego mogliby dostarczyć mieszkańcy i mieszkanki miasta, którzy zainwestowaliby swoje oszczędności w to, aby ich miasto ożyło.
W Siemianowicach Śląskich rekomendujemy spółdzielnię rewitalizacyjną, która wykorzystałaby potencjał przyrodniczy miasta, np. współpracując z RODami. Wśród osób założycielskich mogłyby znaleźć się: Urząd Gminy, Siemianowickie Centrum Kultury oraz inne lokalne organizacje pozarządowe. W ramach pilotażu spółdzielnia mogłaby stworzyć miejsce, w którym odbywałyby się wydarzenia edukacyjne oraz przekazać teren na prototypowanie ciekawych pomysłów na obszar zieleni. W Siemianowicach są już pomysły, wiedza i odpowiednia energia - warto więc je wykorzystać do ożywienia miasta.
Natomiast w Tarnowskich Górach proponujemy Spółdzielnię Tarmilo, w miejscu dawnego zakładu przemysłu odzieżowego, która stworzyłaby centrum aktywności społecznej i zapewniłaby przestrzeń dla licznych tarnogórskich organizacji. Wśród osób założycielskich spółdzielni mogłyby znaleźć się: Urząd Miejski, Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej, Muzeum w Tarnowskich Górach, Tarnogórskie Stowarzyszenie Uniwersytet Trzeciego Wieku. Głównym celem byłoby włączenie nowych mieszkanek i mieszkańców miasta jako napędu rozwojowego miasta. Spółdzielnia łączyłaby więc „nowych” i „starych” mieszkańców i mieszkanki, czyli „pnioki”, „krzoki” i „ptoki”.
Akademia Miejskiej Odporności wypracowuje rekomendacje
W kolejnym rozdziale raportu przedstawiamy rekomendacje dla działania Metropolii GZM. Zachęcamy do tego, aby:Pracować na lokalnych potencjałach i zasobach
Rozumiemy przez to wspieranie odważnych i życzliwych aktorów danej społeczności. Przekonujemy, że sukces mniejszych gmin zależy w dużej mierze od kolektywnego przywództwa oraz dobrego przepływu informacji pomiędzy stronami. Zadaniem liderów i liderek jest dbanie o komfort osób chcących działać oraz ochrona i mobilizacja ich potencjału.Wykorzystać potencjał współpracy, doceniając to, co ma się najbliżej
Czasem zamiast szukania innowacji i przykładów płynących z odległych dużych miast, warto zwrócić się ku lokalnym pomysłom i rozwiązaniom, a następnie zachęcić do dzielenia się wiedzą wewnątrz Metropolii GZM. Aby dążyć do tego celu, zachęcamy zatrudnienie osoby, która zajmowałaby się łączeniem potencjałów projektowych i osób w różnych gminach GZM-u.Doceniać spontaniczność – zapewniać czas na myślenie pozaprojektowe
Siła GZM to nie tylko wspólna praca, ale także kultywowanie dawnych oraz nowych tradycji. Należy dbać zarówno o intelektualne inspiracje, jak i o przestrzeń na bezinteresowne, twórcze myślenie. Tu rekomendujemy między innymi stworzenie kalendarza wspólnych cyklicznych świąt dla GZM.Inwestować w spółdzielnie rozwojowe GZM-u – wykorzystać siłę terytorium
Aby w pełni wykorzystać powyższe potencjały i rekomendacje, potrzebne jest systemowe i finansowe wspieranie wspólnych celów. Widzimy w GZM-ie możliwość wspierania mniejszych gmin w osiąganiu ich strategicznych celów oraz budowaniu i rozwijaniu kompetencji, z których może korzystać cała społeczność GZM-u. W tym podrozdziale opisujemy potencjał na stworzenie funduszu na rozwój GZM-owych spółdzielni rozwojowych.Pisać historię dla przyszłych pokoleń – tworzyć archiwum
Rekomendujemy wspólną przestrzeń dla informacji o projektach realizujących strategiczne zadania GZM. W ten sposób pielegnowana będzie również pamięć historyczna oraz systemowe długoterminowe uczenie się na podstawie doświadczeń wcześniejszych pokoleń.Zasady budowania miejskiej odporności
W ostatnim rozdziale raportu pokazujemy jak działać na podstawie zasad budowania miejskiej odporności.Dekalog miejskiej odporności
- Zmapować potencjały i dowiedzieć się, z kim można działać
- Mieć cel, który jest zwizualizowany
- Określić jednostkę liderską
- Budować odporność, tworząc sieci
- Dbać o przepływ informacji
- Dbać siłę głosu tym, którzy chcą dalej działać
- Iść za energią (I), czuli pracować z tymi, którzy mają na to ochotę
- Iść za energią (II), czyli działać zwinnie
- Szukać wsparcia w najbliższej okolicy
- Celebrować!
Fundamenty miejskiej odporności
Opisujemy również cztery najważniejsze wynikające z naszych działań obszary dla budowania miejskiej odporności. Są to:- wspólnota
- historia / kontekst
- komunikacja / dialog
- kultura / przyszłość
Wspólnota to wszyscy aktorzy życia społecznego. Patrzymy na wspólnotę bardzo szeroko odwołując się do wizji świata jak go postrzegamy, kiedy mówimy o tym, co dla nas ważne. Znajdują się więc w niej zarówno ludzie, przyroda, jak i duchy miejsca
Historia / kontekst to dziedzictwo materialne, jak i niematerialne. To narosły przez poprzednie lata, wieku i tysiąclecia kontekst, w którym działamy. Są to zarówno te wymiary dziedzictwa, które uwznioślamy i z których jesteśm dumne i dumni, jak i sprawy oraz obiekty, od których odwracamy wzrok.
Komunikacja / dialog to przestrzeń na rozmowę o tym, co ważne. W ten sposób powstają narracje (lub podejmowane są decyzje), która tworzą podstawy do wspólnego działania. Uwzględniają głosy osób, które mówią we własnym imieniu (reprezentują prywatne interesy, jak i interesy danej grupy), jak i stworzą przestrzeń dla tych, co głosu w danym momencie nie mają.
Kultura / przyszłość to obszar, który odnosi do kolejnych działań, które służą przybliżeniu lepszej przyszłości. Opiera się na założeniu, że dziedzictwo materialne i niematerialne nie należy wyłącznie do przeszłości, ale również tworzymy je w danym momencie historycznym (czyli teraz). Kulturę i tradycję odtwarzamy i przypominamy, sle również bieżąco tworzymy. Zachęcamy tutaj do zadania sobie pytania abyśmy byli “dobrymi przodkami” i “dobrymi przodkiniami”)
Spirala miejskiej odporności
Powyższe cztery obszary tworzą matrycę dla spiralnego ruchu pogłębiania miejskiej odporności. Przechodząc od wspólnoty, przez historię/kontekst, do przestrzeni dialogu powstają zalążki wizji przyszłości, które budują lokalną odporność. Każdy cykl spirali daje szansę na dalsze poszerzanie wspólnoty, pogłębianie rozumienia historii i kontekstu, w którym się poruszamy.
Za pomocą spirali pokazujemy działania na rzecz miejskiej odporności w sześciu cyklach przedstawiając rolę każdego z fundamentów w danym cyklu. Następnie opisujemy owe cykle na przykładzie Spółdzielni rozwojowej Grindelia.
Życzymy miłej lektury i powodzenia w budowaniu miejskiej odporności w Waszych małych ojczyznach!
Niniejszy raport jest podsumowaniem Akademii Miejskiej Odporności, czyli wspólnego projektu CoopTech Hub i Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii (GZM), skierowanego do mniejszych (poniżej 100 tys. mieszkanek i mieszkańców) gmin leżących na terenie metropolii. Celem Akademii było przybliżenie idei miejskiej odporności oraz wyposażenie lokalnych liderów i liderek w narzędzia do tworzenia rozwiązań, które pozwolą odpowiedzieć na wyzwania, z którymi zmagają się gminy, zarówno w kontekście problemów lokalnych, jak i globalnych.