Apel do prezydenta Rafała Trzaskowskiego
Warszawa, 10 lipca 2024 r.
Szanowny Panie Prezydencie,
jako przedstawiciele i przedstawicielki środowiska naukowego, organizacji pozarządowych, spółdzielni, startupów oraz innych biznesów związanych z branżą spożywczą deklarujemy swoją gotowość do aktywnego włączenia się w prace nad nową strategią rozwoju Warszawy – Warszawy 2040, której integralną częścią powinna być polityka żywnościowa. Deklarujemy także gotowość włączenia się w aktywność grupy roboczej, która wypracuje rekomendacje dla nowej polityki żywnościowej miasta.
Nie tylko rząd, ale również samorządy mają istotną rolę do odegrania w stabilizowaniu polskiego rolnictwa oraz wsparciu transformacji tego sektora – tak, aby żywność była zdrowa, środowisko poniosło jak najmniej negatywnych konsekwencji, gospodarstwa rolne mogły oferować bezpieczne miejsca pracy, a w Polsce wszyscy mieli sprawiedliwy dostęp do dobrej żywności.
Warszawa w 2015 roku, jako pierwsze miasto w Polsce, przystąpiła do Mediolańskiego Paktu o Miejskiej Polityce Żywnościowej. Pakt zachęca miasta do podejmowania działań na rzecz rozwoju zrównoważonych systemów żywnościowych. Należy podejmować działania w celu zapewnienia zdrowej i niedrogiej żywności dla mieszkańców i mieszkanek, ograniczenia marnowania żywności, ochrony różnorodności biologicznej oraz tworzenia systemów odpornych na kryzysy.
Również jako pierwsza wśród polskich miast, Warszawa opublikowała w maju 2022 roku projekt polityki żywnościowej, lokując ten temat wśród swoich ważnych obszarów rozwojowych. Sam dokument jednak nie wyszedł poza fazę konsultacji, a kontekst społeczno-polityczny od tego czasu zasadniczo uległ zmianie, przesuwając na pierwszy plan takie kwestie jak konieczność zapewnienia naszemu krajowi oraz naszym miastom suwerenności żywnościowej,wspieranie krótkich łańcuchów dostaw oraz zapewnienie stabilnego, godnego dochodu małym i średnim gospodarstwom rolnym.
W maju 2024 roku Warszawa była gospodynią regionalnego forum Paktu o Miejskiej Polityce Żywnościowej. Osoby reprezentujące 39 miast z 18 krajów Europy właśnie w Warszawie wspólnie zastanawiały się, jak wspierać odporność miejskich systemów żywnościowych, jak dbać o bezpieczeństwo i suwerenność żywnościową społeczności miejskich.
W społeczeństwie wzrasta świadomość wpływu rolnictwa na klimat i nasz dobrobyt, powiązanie diety ze zdrowiem (zwłaszcza dzieci, osób starszych i chorych) oraz konieczności przechodzenia na gospodarkę cyrkularną. Przystępując do inicjatywy C40 władze Warszawy wykazały, że ich wolą jest wspieranie działań na rzecz ochrony klimatu i redukcji emisji gazów cieplarnianych. Dlatego nie powinno być dla nich obojętne, w jaki sposób produkcja żywności na potrzeby mieszkańców miasta wpływa na klimat.
Miasta mają wiele narzędzi, aby odpowiadać na wyzwania związane z tematem żywności, podejmując takie działania jak: zabezpieczenie odpowiedniej infrastruktury pod warzywniaki, bazary i hale targowe oraz wyznaczenie przestrzeni do handlu bezpośredniego. Samorządy mogą wspierać lokalne rolnictwo przez zamówienia publiczne promujące krótkie łańcuchy dostaw, a także żywność ekologiczną. Jesteśmy przekonani, że Warszawa powinna pełnić w tym obszarze rolę lidera, a także wykorzystać swój potencjał dla promowania tych rozwiązań na poziomie krajowym, domagając się wprowadzenia regulacji prawnych w tym zakresie.
Należy dążyć do tego, by szkoły, placówki opiekuńcze, szpitale były zaopatrywane w żywność wysokiej jakości gwarantującą wszystkie niezbędne składniki odżywcze i w miarę możliwości pochodzącą z lokalnej, ekologicznej produkcji. Ten typ produkcji rolnej zapewni bowiem, że przedstawiciele grup najbardziej wrażliwych – dzieci, osoby chore i seniorzy – będą mieli dostęp do pożywienia nie zawierającego pozostałości antybiotyków, chemicznych środków ochrony roślin lub hormonów. Rolnictwo ekologiczne w Polsce wciąż rozwija się w zbyt wolnym tempie, miasta tworząc stabilny rynek zbytu dla lokalnych gospodarstw ekologicznych, mogłyby stymulować produkcję żywności ekologicznej w Polsce. Bardzo ważną kwestią jest zapewnienie dostępności do w pełni roślinnych posiłków w placówkach edukacyjnych. W 2024 r. temat dostępu do roślinnych posiłków podniósł prof. Marcin Wiącek, Rzecznik Praw Obywatelskich w Wystąpieniu Generalnym do Ministerstwa Zdrowia.
Polityka żywnościowa powinna być realizowana także w ramach programów współpracy z organizacjami społeczeństwa obywatelskiego, wdrażając współpracę z samorządami na całym świecie, budując rolnictwo wspierane lokalnie oraz edukację klimatyczną, żywnościową, zdrowotną w placówkach oświatowych oraz zrównoważone otoczenie żywnościowe.
Ważny jest rozwój rolnictwa miejskiego, zarówno w postaci farm miejskich, jak i ogrodów społecznych, działkowych oraz ogrodów przyszkolnych. Poza dostarczeniem żywności, mogą one pełnić rolę przestrzeni edukacyjnych, gdzie lokalna społeczność (w szczególności dzieci i młodzież szkolna) będzie mogła nauczyć się, jak uprawiać żywność w mieście, a następnie w jaki sposób przygotować z tych plonów wartościowe posiłki.
Dodatkowo, warto wprowadzić do instytucji podległych samorządom programy przeciwdziałania marnowaniu żywności. Za logistykę żywności mogą być odpowiedzialne podmioty lokalnie organizujące zakupy – miejskie spółki, spółdzielnie lub organizacje społeczne. Realne zmiany w systemie żywnościowym wymagają przemyślanych polityk publicznych, skutecznych interwencji, nowatorskich rozwiązań i innowacji, także technologicznych.
Trzeba pamiętać, że miasta są centrami innowacji. W Warszawie rodzi się i rozwija wiele startupów działających w branży foodtech, powstają tu także innowacyjne modele biznesowe np. farmy spółdzielcze. Miasto ma za zadanie oraz ma narzędzia ku temu, aby wspierać innowatorów i innowatorki, których inicjatywy mogą przyczynić się do tworzenia zrównoważonej gospodarki i konsumpcji żywności.
Tworzone rozwiązania powinny powstawać przy udziale zarówno odpowiednich ministerstw, jednostek samorządowych, konsumentów, rolników, jak i organizacji społecznych i wszystkich innych gotowych do włączenia się w działania na rzecz suwerenności i bezpieczeństwa żywnościowego.
Żywność to nasza wspólna sprawa. Chcemy kupować lokalnie produkowaną żywność, zwłaszcza owoce i warzywa pochodzące z lokalnej, ekologicznej produkcji. Ważne dla nas jest także wspieranie polskich rolników i rolniczek. Poprawa ich sytuacji to także kwestia naszego bezpieczeństwa.
Zdajemy sobie sprawę z tego, że skala wyzwań jest duża i wiemy, że wszystkie zmiany nie wydarzą się od razu. Jednakże deklarujemy wolę wsparcia m.st. Warszawy w rozmowach z Ministerstwem Rolnictwa, biznesem, organizacjami spółdzielczymi, polskim ruchem spółdzielczym.
Wspólnie sprawmy, aby Warszawa była liderką transformacji systemu żywnościowego na zrównoważony i zapewniający suwerenność żywnościową, żeby mogła stanowić przykład dla innych miast w Polsce i Europie.
- dr Joanna Erbel – PLZ Spółdzielnia, Spółdzielnia MOST
- dr Maciej Łepkowski – Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego, Spółdzielnia MOST
- Alicja Wójcik – PLZ Spółdzielnia
- Aneta Englot – Krajowy Związek Rewizyjny Spółdzielni „Samopomoc Chłopska”
- Ryszard Jaśkowski – Krajowy Związek Rewizyjny Spółdzielni „Społem”
- arch. Maciej Zawadzki – MJZ , LURE Urban Think Tank
- dr Ewa Illg-Latko – Miasto Jest Nasze
- Beata Nowak – Fundacja Zielone Światło / Zielone Wiadomości
- Cezary Miżejewski – Ogólnopolski Związek Rewizyjny Spółdzielni Socjalnych
- Aleksandra Wasilkowska – Architektura Cienia
- Grzegorz Łapanowski – Studio AGRO, Fundacja Szkoła na widelcu
- dr hab Kacper Pobłocki – prof ucz, kierownik Katedry UNESCO Trwałego Rozwoju Uniwersytetu Warszawskiego
- Jan Popławski – działacz społeczny, Trzecia Droga – Centrum Dla Polski
- Klaudia Kryńska – Fundacja AgroPermaLab, Spółdzielnia MOST
- dr Bartłomiej Błesznowski – Instytut Stosowanych Nauk Społecznych UW
- dr hab. Małgorzata Molęda-Zdziech – prof. ucz., kierownik Katedry Studiów Politycznych SGH
- dr inż. arch. Aleksandra Nowysz – SGGW, Spółdzielnia MOST
- dr Paulina Sobiesiak-Penszko – Instytut Spraw Publicznych
- Barbara Rogala – Koalicja Klimatyczna
- Piotr Grabowski – akcelerator startupów foodtech.ac
- Radosław Gawlik – Stowarzyszenie Ekologiczne EKO-UNIA
- Marcin Tischner – Fundacja ProVeg
- Patrycja Drzazga – Pracownia Dóbr Wspólnych, Spółdzielnia MOST
- Julia Gawron – Spółdzielnia MOST
- Aleksandra Jach – Fundacja Huba
- dr Andrzej Kassenberg – Instytut na Rzecz Ekorozwoju
- dr hab. inż. Zbigniew M. Karaczun – profesor SGGW, Katedra Ochrony Środowiska i Dendrologii SGGW, Polski Klub Ekologiczny Okręg Mazowiecki
- Anna Wandzel
- Areta Szpura
- Anna Jakubowska
- Ewa Sufin-Jacquemart – Fundacja Strefa Zieleni, Stowarzyszenie Kongres Kobiet
- Agata Kozak – Fundacja KRAINA
- Łukasz Kachnowicz – Spółdzielnia MOST
- dr Agnieszka Chołuj – Spółdzielnia MOST, Zielony Pierścień dla Warszawy
- Rafał Krenz – Związek Rewizyjny Spółdzielni Energetycznych, Rozwojowych i Cyfrowych
- Mirosław Dariusz Gleb – Fundacja Miasto Zdrowia
- Marcelina Zjawińska – Fundacja Splot Społeczny, Young European Cooperators Network, ICAYoung European Cooperators Network, ICA
- Ludwik Majlert – Gospodarstwo Rolne Ludwik Majlert
- Katarzyna Kaczmarska – Stowarzyszenie Zostań w Polsce
- Karol Dobrowolski – Warszawska Izba Gospodarcza
- Marek Traczyk – Stowarzyszenie Polskich Mediów
- Piotr Sawicki – Komitet ds. Nieruchomości Krajowej Izby Gospodarczej
- Jurek Funkiewicz
- Marzena Wichniarz – Fundacja Rodzice dla Klimatu
- Anna Kucińska – Koalicja Żywa Ziemia
- dr. hab. Paulina Kramarz – prof. UJ, Wydział Biologii, Instytut Nauk o Środowisku, Uniwersytet Jagielloński, Nauka dla Przyrody
- Maria Świetlik – Polska Sieć Ekonomii, Komisja NGO Ogólnopolski Związek Zawodowy „Inicjatywa Pracownicza”
- dr Ruta Śpiewak – Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa, PAN
- Julia Krzywicka – Spółdzielnia MOST, Stowarzyszenie Zasiej
- Katarzyna Banul-Wójcikowska – Instytut Spraw Publicznych
- dr Elwira Wilczyńska – Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN
- Urszula Dragan – Spółdzielnia MOST
- Anna Spurek – Green REV Institute, Program Roślinna Szkoła
- Morgan Janowicz – koalicja Future Food 4 Climate
- dr Maciej Grabowski – Centrum Myśli Strategicznych, Komitet Naukowy Koalicji Klimatycznej
- prof. dr hab. Ewa Bińczyk – Katedra Filozofii Praktycznej Instytut Filozofii UMK, Komitet Naukowy Koalicji Klimatycznej
- prof. dr hab. Jerzy Hausner – Przewodniczący Rady Programowej Open Eyes Economy Summit oraz Rady Fundacji Gospodarki i Administracji Publicznej, Komitet Naukowy Koalicji Klimatycznej
- dr hab. Bogdan H. Chojnicki, profesor UPP – Katedra Ekologii i Ochrony Środowiska Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Komitet Naukowy Koalicji Klimatycznej
- dr hab. Bożena Ryszawska – profesor AE, Katedra Finansów Przedsiębiorstw i Finansów Publicznych Akademia Ekonomiczna we Wrocławiu, Komitet Naukowy Koalicji Klimatycznej
- dr Adrian Wójcik – Prodziekan ds. badań i umiędzynarodowienia Wydział Filozofii i Nauk Społecznych Uniwersytet im. Mikołaja Kopernika w Toruniu, Komitet Naukowy Koalicji Klimatycznej
- Paulina Grabowska – NASDRA Sp. z o.o., Mood.farm, Członkini Warszawskiego FoodLab oraz wykładowczyni Uniwersytetu SWPS
- Małgorzata Kuciewicz – grupa projektowa Centrala, badaczka, tutorka w Charkowskiej Szkole Architektury.
- prof. dr hab. Piotr Skubała – Uniwersytet Śląski w Katowicach, Wydział Nauk Przyrodniczych, Komitet Naukowy Koalicji Klimatycznej
- Małgorzata Zmysłowska – M-OST pracownia architektoniczna
- Denis Gerard – Kooperatywa spożywcza Dobrze, Spółdzielnia MOST
- Maciej Wereszczyński – Spółdzielnia MOST
- Matylda Szyrle – firma Listny Cud (Future Friendly Farm), pierwsza w Warszawie farma wertykalna, działająca na Mokotowie
- Melania Łuczak – Miasto Jest Nasze, Radna m.st. Warszawy
- Jan Mencwel – Miasto Jest Nasze, Radny m.st. Warszawy
- Marta Szczepańska – Miasto Jest Nasze, Radna m.st. Warszawy
- Prof. dr hab. Waldemar Wardencki – Instytut Politechniczny PWSZ w Elblągu, Komitet Naukowy Koalicji Klimatycznej
- dr hab. inż. Beata Gawryszewska – Katedra Sztuki Krajobrazu, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
- Eryk Baczyński – przewodniczący Stowarzyszenia Miasto Jest Nasze
- Arkadiusz Markowski – Spółdzielnia MOST
- Krzysztof Karpa, Warszawski Rolno-Spożywczy Rynek Hurtowy S.A. „Bronisze”
- Michał Jaskólski – firma Wondelay Investments
Rys. Gosia Zmysłowska